مجله خبری روزلاگ: بیانیه گام دوم انقلاب که توسط امام خامنه ای خطاب به ملت ایران منتشر شده است، سندی راهبردی و بسیار مهم در راستای رسیدن به تمدن نوین اسلامی است. یکی از محورهای مهم این بیانیه، محور «سبک زندگی» است و با توجه به اینکه در جنگ ترکیبی کنونی، دشمن تلاش دارد تا ذیل تغییر در سبک زندگی به اهداف خود دست یابد، باید به آن توجه ویژه ای مبذول داشت. در مقاله ذیل که توسط دکتر امیر سیاه‌پوش استادیار دانشگاه معارف اسلامی و مدیر پژوهشی گروه انقلاب اسلامی نوشته شده است، مؤلفه‌ها، مصادیق و الزامات سبک زندگی در بیانیه گام دوم انقلاب مورد واکاوی قرار گرفته است.
عنوان مقاله: سبک زندگی در بیانیه گام دوم انقلاب / مؤلفه‌ها، مصادیق و الزامات
این مقاله با هدف بررسی سبک زندگی در بیانیه گام دوم انقلاب توسط دکتر امیر سیاه پوش استادیار دانشگاه معارف اسلامی و مدیر پژوهشی گروه انقلاب اسلامی نوشته شده و در مجله آموزشی اطلاع رسانی معارف به چاپ رسیده است. (اینجا)
مقدمه
سبک زندگی مقوله‌ای است بنیادین، که اندیشمندان علوم اجتماعی، تربیتی، روان‌شناختی و حتی متفکران حوزههای سیاسی، اقتصادی و مدیریتی هر کدام با روی‌کردهای مختلفی به آن توجه کرده‌اند.
انقلاب اسلامی به عنوان انقلابی فرهنگی و متکی به مبانی توحیدی با هدف تغییر بنیادین در همه ابعاد زندگی جامعه ایران و امت اسلامی شکل پذیرفته است. سبک زندگی بیان کننده سیرت انقلاب و روح آن است؛ و کانون اصلی ارزیابی توفیقات یا ارتجاع انقلاب را در همین حوزه باید جستجو کرد.
فهم ابعاد گوناگون سبک زندگی و نسبت بین عناصر اصلی و فرعی نیازمند چارچوبی است منسجم و متکی به مبانی متین و عریق توحیدی. تفسیر رهبر معظم انقلاب از سبک زندگی به این دلیل که هم برگرفته از مبانی دینی و هم ناظر به مسائل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جهان معاصر است می‌تواند مسیر روشن و پیش برنده‌ای را در اختیار محققان و مبلغان فرهنگ اسلامی قرار دهد.
بیانیه گام دوم و سبک زندگی
بیانیه گام دوم در حقیقت نگاهی است منظومه‌ای و جامع به صیرورت انقلاب اسلامی در ابعاد محتوایی و شکلی که به جرأت میتوان گفت هیچ موضوع و عنصر مهمی را مغفول نگذاشته است. اما در این بیانیه در بند انتهایی و بسیار مختصر تبیین مسئله سبک زندگی به مجالی دیگر واگذار شده است:
«سخن لازم در این باره بسیار است، فقط به همین جمله اکتفا می‌کنم که تلاش غرب در ترویج سبک زندگی غربی در ایران، زیان‌های بی‌جبران اخلاقی و اقتصادی و دینی و سیاسی به کشور و ملّت ما زده است؛ مقابله با آن، جهادی همه جانبه و هوشمندانه می‌طلبد که باز چشم امید در آن به جوان‌هاست.»
اگر همین عبارت را مبنا بدانیم جای بحث باقی نمی‌ماند و باید منتظر فرمایشات تکمیلی رهبر انقلاب در این حوزه باشیم اما با عنایت به نکته قبلی که گفته شد روح و سیرت انقلاب اسلامی، سبک زندگی است میشود گفت روح اصلی بیانیه همین مسئله سبک زندگی در تعریف جامع آن است.
از جهت دیگر، رهبر انقلاب در حوزه سبک زندگی پیش از این بیانات تفصیلی داشته‌اند که لازم است برای فهم مسئله سبک زندگی ابتدا به این ادبیات مراجعه و سپس آن را مبنای استنتاج مصادیق و معانی متناظر با سبک زندگی قرار دهیم. بنابراین در این نوشتار ابتدا با محوریت‌بخشی به تعریف رهبر انقلاب از سبک زندگی (که در سخنرانی‌ها و بیانات پیشین رهبری به تفصیل به آن پرداخته شده) حضور عناصر اصلی و فرعی آن در بیانیه مورد بررسی و تبیین قرار می‌گیرد.
از نظر رهبر انقلاب فرآیند تحقّق هدفهاى اسلامى، فرآیندی طولانى و البته دشوارى است. به‌طور نسبى انسان به آن اهداف نزدیك مى‌شود؛ اما تحقّق آنها بسیار طولانى است. [۱]
مراحل رسیدن به تمدن نوین اسلامی
از نظر ایشان مراحل پنج‌گانه تحقق اهداف اسلامی عبارتند از:
مرحله اول: انقلاب اسلامى
مرحله دوم: تشکیل نظام اسلامى
مرحله سوم: تشكیل دولت اسلامى
مرحله چهارم: تشكیل كشور اسلامى
مرحله پنجم: تشكیل تمدن بین‌الملل اسلامى [۲]
این نقطه نهایی یعنی تشکیل تمدن نوین اسلامی خود نیز دارای دو بخش محوری است:
۱) بخش ابزاری (سخت افزاری) تمدن نوین اسلامی
«بخش ابزارى عبارت است از ارزش‌هایى كه امروزه به عنوان پیشرفت كشور مطرح می‌كنیم: علم، اختراع، صنعت، سیاست، اقتصاد، اقتدار سیاسى و نظامى، اعتبار بین‌المللى، تبلیغ و ابزارهاى تبلیغ؛ این‌ها همه بخش ابزارى تمدن است؛ وسیله است».[۳]
۲) بخش حقیقی (نرم افزاری) تمدن نوین اسلامی
بخش حقیقى تمدن، چیزهایى است كه متن زندگى كه همان سبك زندگى است را تشكیل میدهد؛[۴] مصادیق سبک زندگی مورد نظر عبارت است از: مسئله خانواده، سبك ازدواج، نوع مسكن، نوع لباس، الگوى مصرف، نوع خوراك، نوع آشپزى، تفریح‌ها، مسئله خط، مسئله‌زبان، مسئله كسب و كار، رفتار در محل كار، رفتار در دانشگاه، رفتار در مدرسه، رفتار در فعالیت سیاسى، رفتار در ورزش، رفتار در رسانه، رفتار با پدر و مادر، رفتار با همسر، رفتار با فرزند، رفتار با رئیس، رفتار با مرئوس، رفتار با پلیس، رفتار با مأمور دولت، سفرها، نظافت و طهارت، رفتار با دوست، رفتار با دشمن، رفتار با بیگانه.
به نظر ایشان تمدن نوین اسلامى در بخش اصلى، از این چیزها تشكیل میشود؛ این‌ها متن زندگى است؛ این همان چیزى است كه در اصطلاح اسلامى به آن می‌گویند: عقل معاش. «عقل معاش، فقط به معناى پول در آوردن و پول خرج كردن نیست، همه این عرصه وسیعى كه گفته شد، جزو عقل معاش است. در كتب حدیثىِ اصیل و مهم ما ابوابى به نام “كتاب‌العشرة”؛ وجود دارد که درباره همین چیزهاست. در قرآن كریم آیات فراوانى هست كه ناظر به این چیزهاست[۵]».
به نظر رهبر انقلاب برای فهم ماهیت و ابعاد مختلف سبک زندگی اسلامی اولاً باید از تقلید پرهیز کرد. ثانیاً باید توجه داشت منابع اسلامى در سلوک عملی منابع کاملی هستند و احادیث مملو از خلقیات تمدن‌ساز است. به‌علاوه قانون اساسی، قاعده‌ای محکم برای تمدن عظیم اسلامی است و فلسفه اسلامی و حکمت متعالیه، استخوان‌بندی متقن عقلایی برای فهم و تفسیر هستی را در اختیار ما قرار میدهد.
نکته بسیار مهم دیگر این است که از نظر ایشان آسیب‌ها و چالش‌هایی در سبک زندگی مردم ایران دیده میشود که لازم است به‌طور جدی به آن پرداخته شود؛ آسیب‌هایی همچون: فردگرایی در کار، طلاق، اعتیاد، عدم رعایت حق همسایگان، ضعف صله رحم، ضعف فرهنگ رانندگی، ضعف فرهنگ آپارتمان‌نشینی، نداشتن الگوی تفریح سالم، مشکل معماری ، مشکل طراحی لباس، دروغ‌گویی، غیبت، تنبلی، پرخاش‌گری، پای‌مال کردن حقوق دیگران، قانون‌گریزی، ضعف وجدان‌کاری، ضعف انضباط اجتماعی، ضعف محکم‌کاری، حرف‌گرایی، کم‌کاری اداری، مصرف‌گرایی، ربا، ضعف حقوق خانواده، فروپاشی خانواده، حقوق اجتماعی و خانوادگی زن، پیری جمعیت، خانه‌های مجردی، تجمل‌گرایی، عدم مقابلة صحیح و منطقى با تباه كردن نسل جوان، رواج فرهنگ خشونت و شهوت، شیوع برخی رذایل اخلاقی (منیت، کبر، حسد، تعدی، خیانت، لاابالیگری و…)، سوءظن و بدگمانی، تهمت، مفاسد اقتصادی یک بیماری عظیم و واگیردار و دنیا پرستی. [۶]
بنابراین در منطق رهبر انقلاب، سبک زندگی بخش نرم‌افزاری و مهم تمدن نوین اسلامی است که ابعاد آن از متن دین فهمیده میشود اما در وضعیت کنونی با آسیب‌های مختلفی در جامعه اسلامی ایران روبرو است.
ابعاد متناظر با سبک زندگی در بیانیه گام دوم
در بیانیه گام دوم بسیار مختصر به مقوله سبک زندگی پرداخته شده است؛ اما با توجه به تعریف پیشین رهبر انقلاب از این مفهوم میتوان مطالبی مرتبط با مقوله سبک زندگی از بیانیه گام دوم استنتاج کرد:
اول. دستاوردهای انقلاب اسلامی در سبک زندگی توحیدی
اولین دستاورد انقلاب اسلامی باز کردن راهی جدید پیش‌روی انسان معاصری است که در محاصره اندیشه‌های الحادی و تحت سیطره طواغیت شرق و غرب مجبور به پیمودن مسیری شده بود که فرجامی جز انحطاط برای آن متصور نبود. در چنین شرایطی انقلاب اسلامی ایران «چارچوب‌ها را شکست»؛ «کهنگی کلیشه‌ها را به رخ دنیا کشید» و «دین و دنیا را کنار هم مطرح کرد»[۷] و به این ترتیب آغاز عصر جدیدی را اعلام نمود. و مبانی جدیدی برای سبک زندگی ارایه شد. بر اساس این مبانی شعارهایی جهانی و فطری مبنای زندگی اجتماعی و سیاسی قرار گرفت:
«آزادی، اخلاق، معنویّت، عدالت، استقلال، عزّت، عقلانیّت، برادری».
انقلاب اسلامی بر پایه مبانی فطری و جهانی خود تغییر در سبک زندگی مردم را شروع کرد. در این مسیر دستاوردها بسیار متنوع و متکثر است هر چند نوسانات و در مواردی پس‌رفت‌هایی دیده میشود، اما در مجموع روند انقلاب اسلامی در تغییر سبک زندگی مردم، موفقیت آمیز ارزیابی میشود.
الف) تغییر سبک زندگی سیاسی
۱. تبدیل خلقیات استبدادی به منش مردم‌سالارانه؛
۲. به اوج رساندن مشارکت مردمی در مسائل سیاسی مانند انتخابات، مقابله با فتنه‌های داخلی، حضور در صحنه‌های ملّی و استکبارستیزی؛
۳. جمع بین مهربانی و گذشت و اقتدار ؛
۴. پرهیز از افراط و چپ‌روی‌هایی که مایه ننگ بسیاری از قیام‌ها و جنبش‌هاست؛
۵. پرهیز از تجاوزگری و استحکام در دفاع؛ در هیچ معرکه‌ای حتّی با آمریکا و یا صدّام، گلوله اوّل را شلّیک نکرده و در همه موارد، پس از حمله دشمن از خود دفاع کرده و البتّه ضربت متقابل را محکم فرود آورده است.
۶. اجتناب از گرفتار شدن در گرداب «بی‌رحم و خون‌ریز بودن» یا «منفعل و مردّد ماندن»؛
۷. با صراحت و شجاعت در برابر زورگویان و گردن‌کشان ایستادن و از مظلومان و مستضعفان دفاع کردن؛
۸. جوان‌مردی و مروّت انقلابی؛
۹. صداقت، صراحت و اقتدار؛
۱۰. تقابل دوگانه جدید «اسلام و استکبار» در تمام ابعاد زندگی؛
۱۱. تنش‌زایی انقلابی و بیدارسازی «فرعون‌های در بسترِ راحت آرمیده».[۸]
ب) سبک زندگی اجتماعی و فرهنگی
۱. دوری از احساس حقارت و دمیدن روح اعتماد به نفس در جامعه؛
۲. افزایش روحیه کمک‌رسانی و فعّالیّت‌های نیکوکارانه؛
۳. حضور مشتاقانه مردم در مسابقه خدمت‌رسانی در حوادث طبیعی و کمبودهای اجتماعی؛
۴. جاری شدن منش روشنفکری میان عموم مردم(حتّی نوجوانان و نونهالان) در همه کشور و در همه ساحت‌های زندگی؛
۵. جمع بین مجاهدت در میدان جنگ با ذکر و دعا و روحیه برادری و ایثار ؛
۶. احیا شدن ماجراهای صدر اسلام؛
۷. دل کندن پدران و مادران و همسران با احساس وظیفه دینی از عزیزان خود؛
۸. تقویت روحیه شکر بر مصیبت؛
۹. رونق بی‌سابقه مساجد و فضاهای دینی؛
۱۰. صف نوبت برای اعتکاف هزاران جوان و استاد و دانشجو و زن و مرد؛
۱۱. صف نوبت برای فداکاری در اردوهای جهادی و جهاد سازندگی و بسیج سازندگی؛
۱۲. رونق نماز و حج و روزه‌داری و پیاده‌روی زیارت(اربعین) و مراسم گوناگون دینی و انفاقات و صدقات واجب و مستحب در همه‌جا به‌ویژه در بین جوانان؛
۱۳. تشخص هویتی جوانان ایران با «تسلیم‌ناپذیری و صیانت و پاسداری از انقلاب و عظمت و هیبت الهی آن».[۹]
ج) سبک زندگی اقتصادی
۱. سنگین کردن کفه عدالت در تقسیم امکانات عمومی کشور؛
۲. رفع محرومیت؛
۳. زهد و ساده‌زیستی امام و مسئولان.
تمام مواردی که ذکر شد در چارچوب سبک زندگی اسلامی قابل تبیین و تحلیل است. انقلاب اسلامی در ابعاد مذکور توانسته سبک زندگی جامعه ایر ان را متحول کند.
دوم. بایدها، واقعیت‌ها و الزامات پیش‌روی تحقق سبک زندگی اسلامی
به نظر رهبر معظم انقلاب «راه طی‌شده فقط قطعه‌ای از مسیر افتخارآمیز به سوی آرمان‌های بلند نظام جمهوری اسلامی است»[۱۰] و برای پیمودن این مسیر چند موضوع باید مورد توجه قرار گیرد:
۱. امید صادق و متّکی به واقعیّت‌های عینی و دوری از امید کاذب و فریبنده؛ از نظر رهبری بدون این گام اساسی، هیچ حرکتی نمی‌توان کرد. کانون تمرکز سیاست تبلیغی و رسانه‌ای دشمن و فعّال‌ترین برنامه‌های آن، مأیوس‌سازی مردم و حتّی مسئولان و مدیران ما از آینده است؛ با برنامه‌های ذیل:
خبرهای دروغ؛
تحلیل‌های مغرضانه؛
وارونه نشان دادن واقعیّت‌ها؛
پنهان کردن جلوه‌های امیدبخش؛
بزرگ کردن عیوب کوچک و کوچک نشان دادن یا انکار محسّنات بزرگ.
در سبک زندگی جلو برنده در گام دوم، بنیادی‌ترین مسئله توجه به امیدبخشی است.
۲. دانش، وسیله عزّت و قدرت و عامل اصلی ترویج سبک زندگی؛ به نظر رهبر انقلاب دنیای غرب به برکت دانش خود توانست برای خود ثروت و نفوذ و قدرت دویست‌ساله فراهم کند و با وجود تهیدستی در بنیان‌های اخلاقی و اعتقادی، با تحمیل سبک زندگی غربی به جوامع عقب‌مانده از کاروان علم، اختیار سیاست و اقتصاد آنها را به دست گیرد. در این زمینه چند نکته باید محل توجه باشد:
عدم سوءاستفاده از دانش مانند آنچه غرب کرد؛
اصرار بر نیاز کشور به جوشاندن چشمه دانش با احساس مسئولیّت بیشتر؛
نگاه جهادی.
۳. تلاش برای برجسته کردن معنویت و اخلاق؛ در منطق رهبر معظم انقلاب، روح تمدن سبک زندگی است و در سبک زندگی اسلامی، معنویت و اخلاق نقش اصلی را ایفا می‌کند. «معنویّت و اخلاق، جهت‌دهنده همه حرکت‌ها و فعّالیّت‌های فردی و اجتماعی و نیاز اصلی جامعه است؛ بودن آنها، محیط زندگی را حتّی با کمبودهای مادّی، بهشت می‌سازد و نبودن آن حتّی با برخورداری مادّی، جهنّم می‌آفریند.» [۱۱] بنابراین «شعور معنوی و وجدان اخلاقی در جامعه هرچه بیشتر رشد کند برکات بیشتری به بار می‌آورد».[۱۲]
معنویّت به معنی برجسته کردن ارزش‌های معنوی از قبیل: اخلاص، ایثار، توکّل، ایمان در خود و در جامعه است؛ و اخلاق به معنی رعایت فضیلت‌هایی چون: خیرخواهی، گذشت، کمک به نیازمند، راستگویی، شجاعت، تواضع، اعتمادبه‌نفس و دیگر خلقیّات نیکو می‌باشد.
به نظر رهبری اخلاق و معنویّت، البتّه با دستور و فرمان به دست نمی‌‌آید؛ پس حکومت‌ها نمی‌توانند آن را با قدرت قاهره ایجاد کنند. بنابراین باید برای رسیدن به آن به الزاماتی چند توجه کرد:
اوّلاً کارگزاران باید منش و رفتار اخلاقی و معنوی داشته باشند؛
ثانیاً زمینه را برای رواج آن در جامعه فراهم کنند و به نهادهای اجتماعی در این‌باره میدان بدهند و کمک برسانند؛
با کانون‌های ضدّ معنویّت و اخلاق، به شیوه معقول بستیزند و اجازه ندهند که جهنّمی‌ها مردم را با زور و فریب، جهنّمی کنند.
ابزارهای رسانه‌ای پیشرفته و فراگیر، امکان بسیار خطرناکی در اختیار کانون‌های ضدّ معنویّت و ضدّ اخلاق نهاده است.
۴. اقتصاد قوی، عامل مهمّ سلطه‌ناپذیری و نفوذناپذیری در سبک زندگی؛ به نظر رهبر انقلاب فقر و غنا در مادّیّات و معنویّات بشر، اثر می‌گذارد. اقتصاد البتّه هدف جامعه اسلامی نیست، امّا وسیله‌ای است که بدون آن نمی‌توان به هدف‌ها رسید. ویژگی‌های زیر متکی به سبک زندگی اقتصادی با نگاه انقلابی است که پایه‌گذار اقتصاد مستقل خواهد بود:
تولید انبوه و با کیفیّت؛
توزیع عدالت‌محور؛
مصرف به‌اندازه و بی‌اسراف؛
مناسبات مدیریّتی خردمندانه.
۵.عدالت و طهارت اقتصادی شرط مشروعیّت مقامات جمهوری اسلامی؛ یکی از مهمترین نکات بیانیه گام دوم، توجه به طهارت اقتصادی است که میتوان گفت قلب سبک زندگی اسلامی با همین منطق می‌‌تپد. در سبک زندگی اسلامی طهارت اقتصادی زیربنای حیات معنوی جامعه است. در طهارت اقتصادی نسبت به این مهمات حداکثر اهتمام لازم باید صورت گیرد: همه باید از شیطانِ حرص برحذر باشند؛ و از لقمه حرام بگریزند.
برای رسیدن به این مقصود لازم است به مسائل زیر توجه شود:
توسل و توکل به خدای متعال؛
قاطعیّت و حسّاسیّت دستگاه‌های نظارتی و دولتی؛
وجود انسان‌هایی با ایمان و جهادگر و منیع‌الطّبع با دستانی پاک و دل‌هایی نورانی؛
توجه همیشگی مسئولان برای رفع محرومیّت‌ها؛
بیمناک بودن از شکاف‌های عمیق طبقاتی؛
ممنوعیت شدید تبعیض در توزیع منابع عمومی و میدان ندادن به ویژه‌خواران و عدم مدارا با فریبگران؛
عدم غفلت از قشرهای نیازمند حمایت.
۶. توجه به تلاش غرب در ترویج سبک زندگی غربی و زیان‌های آن؛ عدم توجه به تلاش همه جانبه غرب در ترویج سبک زندگی غربی در ایران، زیان‌های بی‌جبرانی بر ما وارد کرده است که متاسفانه این مضرات تمام عرصه‌‌های حیات ما را در بر می‌گیرد: زیان‌های بی جبران اخلاقی؛ زیان‌های بی جبران اقتصادی؛ زیان‌های بی جبران دینی و زیان‌های بی جبران سیاسی. مقابله با آن، جهادی همه‌جانبه و هوشمندانه می‌طلبد که باز چشم امید در آن به شما جوان‌هاست.[۱۳]
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
در مجموع آنچه ذکر شد مصادیق و مؤلفه‌هایی است که در متن بیانیه به آن توجه شده؛ که تماماَ در موضوع سبک زندگی اسلامی، ابعاد مختلف آن، دستاوردهای انقلاب اسلامی در این حوزه، و کاستی‌ها و یا الزاماتی که رفع یا تحقق آنها، ارتقای سبک زندگی اسلامی را موجب میشود. محققان حوزههای مختلف علوم اجتماعی و سیاسی لازم است هر کدام از این عناوین را محور مطالعات دقیق و عمیق خود قرار دهند. به این ترتیب و پس از انجام مطالعات درخور مبتنی بر حقایق دینی و مستند به واقعیات بیرونی، نقاط قوت و ضعف و عوامل و آثار هر حوزه مشخص و زمینه برای ارتقاء و تعالی سبک زندگی مردم و مسئولان بر پایه معنویت و اخلاق فراهم خواهد شد.
توضیحات سوتیتر
سبک زندگی بیان کننده سیرت انقلاب و روح آن است؛ و کانون اصلی ارزیابی توفیقات یا ارتجاع انقلاب را در همین حوزه باید جستجو کرد. فهم ابعاد گوناگون سبک زندگی و نسبت عناصر اصلی و فرعی آن نیازمند چارچوبی است منسجم و متکی به مبانی متین و عریق توحیدی. تفسیر رهبر معظم انقلاب از سبک زندگی به این دلیل که هم برگرفته از مبانی دینی و هم ناظر به مسائل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جهان معاصر است می‌تواند مسیر روشن و پیش برنده‌ای را در اختیار محققان و مبلغان فرهنگ اسلامی قرار دهد.
با عنایت به این نکته که روح و سیرت انقلاب اسلامی، سبک زندگی است میشود گفت روح اصلی بیانیه همین مسئله سبک زندگی در تعریف جامع آن است. انقلاب اسلامی بر پایه مبانی فطری و جهانی خود تغییر در سبک زندگی مردم را شروع کرد. در این مسیر دستاوردها بسیار متنوع و متکثر است هر چند نوسانات و در مواردی پس‌رفت‌هایی نیز دیده میشود، اما در مجموع روند انقلاب اسلامی در تغییر سبک زندگی مردم، موفقیت آمیز ارزیابی میشود.
پی‌نوشت‌ها:
[۱] . بيانات مقام معظم رهبری در ديدار جوانان استان خراسان شمالی، ۲۳/۷/۱۳۹۱.
[۲] . بيانات مقام معظم رهبری در ۸/۶/۱۳۸۳.
[۳] . بيانات مقام معظم رهبری در ديدار جوانان استان خراسان شمالی، ۲۳/۷/۱۳۹۱.
[۴] . بيانات مقام معظم رهبری در ديدار جوانان استان خراسان شمالی، ۲۳/۷/۱۳۹۱.
[۵] . همان.
[۶] . همان.
[۷] . بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی ۲۲/۱۱/۱۳۹۷.
[۸] . همان
[۹] . همان
[۱۰] . همان
[۱۱] . همان
[۱۲] . همان
[۱۳] . همان
نویسنده: دکتر امیر سیاه‌پوش استادیار دانشگاه معارف اسلامی. مدیر پژوهشی گروه انقلاب اسلامی
منتشر شده در نشریه معارف.
منبع: مجله خبری روزلاگ (roozlog.com)
استفاده از مطالب مجله خبری روزلاگ با ذکر منبع (www.roozlog.com) بلامانع است.