مجله خبری روزلاگ: در این مقاله به قلم سرکار خانم دکتر زهرا راجی، پژوهشگر حوزۀ گردشگری، به موضوع تقلید طوطیوار: تهدیدی برای جان گردشگران در تورهای دسترسپذیر پرداخته شده است. با ماه همراه باشید:
دکتر زهرا راجی: در کشور ما چندی است گفتمان ناظر بر دسترسپذیری، بر گردشگری سایه افکنده. گفتمانی که برخاسته از حق مسلم انسانی است و تحکیم آن میتواند رخداد میمون و مبارکی در حوزۀ رفاه اجتماعی و مشخصاً عرصۀ گردشگری قلمداد شود. بدیهی است که تحکیم گفتمان ناظر بر دسترسپذیری سفر و گردشگری در صورت پیروی از استانده‌ها، در نظر داشتن نیازها و شرایط حقیقی گردشگران و اصول ناظر بر توسعۀ پایدار میتواند جان تازهای به صنعت گردشگری ببخشد، پایداری آن را تضمین کند و به انتفاع عادلانه در بهرهمندی از مواهب سفر برای آحاد جامعه منجر شود.
به موجب شرایط ترسیم شده، گروهها و فعالان پرشماری در صنعت گردشگری در راستای تقویت گفتمان دسترسپذیری و تحقق گردشگری دسترسپذیر در مقاصد گردشگری ایران اسلامی دست به اقدامات شایان توجهی زده اند و تلاش کردهاند گروههای متعددی را از حق سفر و گردشگری بهرهمند سازند که پیش از این به دلیل سیاستگذاریهای نادرست یا غفلتهای سیاستگذارانه از کسب تجربۀ مطلوب سفر محروم بودهاند. نابینایان، ناشنوایان، افراد با معلولیت‌های جسمی-حرکتی، مبتلایان به بیماری‌های خاص، سالمندان و…از جملۀ این گروههای مورد توجه در خلال تحقق گردشگری دسترسپذیر اند. به رغم آن که کلیۀ تلاشها و اقدامات ناظر بر دسترسپذیر ساختن گردشگری برای گروههای هدف قابل تحسین‌اند؛ ضروری است به موجب حفظ ایمنی و سلامت مسافران استانده‌ها و الزامات لازم جهت برگزاری سفرهای ایمن دسترسپذیر احصاء و پیاده‌سازی شوند. این در حالی است که مرور مطالعات ناظر بر الزامات و استانده‌های سفر ایمن دسترسپذیر در ایران، اندک اند و پوشش‌دهندۀ کلیۀ گروههای هدف نیستند.
مرور مطالعات خارجی مرتبط با استانده‌ها و الزامات ناظر بر دسترسپذیری، گویای آن است که شماری از اطلاعات مذکور در این مقالات و تحقیقات به رغم اهمیت غیرقابل انکار و شایان توجه با شرایط و ویژگی‌های ساختاری مقاصد گردشگری و حتی جسمانی گروههای هدف همخوان و سازگار نیستند. یا دست کم در مطالعات چنان به جزئیات توجه نشده است که بتوان آن را به مثابۀ سرمشقی تمامعیار برای برگزاری تورهای دسترسپذیر به کار برد. به عنوان مثال میتوان از شیوۀ راهبری نابینایان در تورهای دسترسپذیر یاد کرد. در شمار قابل توجهی از منابع حرکت زنجیروار روشندلان را به عنوان بهترین و ایمنترین شیوۀ راهبری برشمردهاند. به این ترتیب که روشندلان به گونه‌ای زنجیروار بازوهای یکدیگر را بگیرند و با سرگروهی راهنما به مناطق ناآشنا قدم بگذارند.
این شیوۀ راهبری را میتوان به مثابۀ شیوهای قابل قبول قلمداد کرد با این همه در بسیاری از مقالات و منابع به موجب محدودیت در حجم مقالات از ذکر جزئیات آن چشمپوشی شده است. توجه به قامت و جثۀ افراد در شکلدهی به زنجبرۀ انسانی بسیار بااهمیت است که از ذکر آن در بسیاری از مطالعات غفلت شده است. بدین ترتیب بیتوجهی به این نکته در خلال برگزاری تورهای در دسترس میتواند سلامت افراد را در جریان عبور از دالانها با ارتفاع کم به مخاطره بیافکند. در این رابطه میتوان مثالهای پرشماری را ارائه کرد که در نوشتار پیشرو به دلیل محدودیت حجم و ساختار نوشتار لاجرم از ذکر آنها چشمپوشی شده است.
نارضایتی گردشگران، هدررفت منابع مالی و انسانی، اختلال در پایداری گردشگری دسترسپذیر و مهمتر از آن به مخاطره افتادن سلامت گردشگران از مهمترین پیامدهای تقلید طوطیوار در برگزاری تورهای دسترسپذیر است. تقلید طوطیوار به معنای پیروی کورکورانه از روش‌ها و استانداردهای موجود بدون درک زمینه‌ها و نیازهای واقعی مخاطبان است که به راحتی میتواند جان گرانبهای آدمی را به مخاطره بیافکند. احتمال بروز این چالش با ترویج گفتمان دسترسپذیری افزایش مییابد و نگرانیهای عمدهای را با خود به همراه می‌آورد. عدم آگاهی عمیق از نیازهای واقعی گروههای هدف، فشار تبلیغات برای رعایت ظاهری استانده‌ها و تمایل به پیروی از رقبا به جای توسعه ابتکارات اصیل از دیگر پیشران‌های ابتلاء به آفت تقلید طوطیوار است.
تعمق در استانده‌ها و الزامات برگزاری تورهای دسترسپذیر و در مواردی بومی‌سازی آنها میتواند به پیشگیری از ابتلاء به پیامدهای ناگوار تقلید طوطیوار منجر شود. پژوهش و نوآوری، آموزش و ظرفیت‌سازی، در نظر داشتن سیستم بازخورد، توسعۀ مشارکتی گردشگری دسترسپذیر با نظر بر گروههای هدف و سیاستگذاری مشارکتی با تمرکز بر گروههای هدف از دیگر راهبردهای احتراز از تقلید طوطیوار در برگزاری سفرهای دسترسپذیر اند. امید است در آیندهای نه چندان دور تدوین استانده‌های ملی برگزاری تورهای دسترسپذیر عاملی برای آسودگی خاطر سیاستگذاران و گروههای هدف در خصوص تحقق سفرهایی ایمن شود. بدیهی است کارآیی و پایداری این استانده‌ها در گروی پیروی از الگوهای مشارکتی و بهرهمندی از دانش و تجربۀ زیسته گروههای هدف است که پیش از آن به موجب غفلتهای سیاستگذارانه از کسب تجربۀ مطلوب سفر بی‌بهره بودهاند.
نویسنده: دکتر زهرا راجی. پژوهشگر حوزۀ گردشگری
منبع: مجله خبری روزلاگ (roozlog.com)
استفاده از مطالب مجله خبری روزلاگ با ذکر منبع (www.roozlog.com) بلامانع است.